De cowboys van het internet

De Zembla-uitzending 'De Cowboys van Internet', over Kazaa, werd op 5 april voor het eerst uitgezonden. Deze aflevering was een dag eerder reeds beschikbaar via het peer-to-peer netwerk Kazaa. Het was de eerste keer in Nederland dat een documentaire eerder via een peer-to-peer netwerk werd verspreid dan dat deze op televisie werd uitgezonden.

Platenmaatschappijen zitten met de handen in het haar. Miljoenen liedjes worden dagelijks via internet uitgewisseld en duizenden cd's worden zelf gebrand, zonder dat artiesten en maatschappijen er een cent voor zien. Alleen al het laatste jaar is de verkoop van cd-singles met ongeveer 45% ingestort en het eind is nog lang niet in zicht.

Het populairste software programma heet Kazaa en is bedacht door een Nederlands bedrijf. Kazaa groeit als kool en wordt nu al wereldwijd door 50 miljoen mensen gebruikt, maar de makers worden achtervolgd door rechtszaken. Hoe illegaal is het downloaden van muziek en hoe ouderwets is het auteursrecht? Zembla over de strijd tussen de 'Nederlandse Napster' en de entertainment industrie.

Kat-en-muisspel
Zembla volgde een jaar lang de makers van Kazaa. Edwin Metselaar (foto rechtsonder), het technische brein achter Kazaa, en de Zweed Niklas Zenström (foto links), zakelijk leider. Tegelijkertijd worden de juristen en piraterij-bestrijders van de entertainment industrie in beeld gebracht. Een bizar kat-en-muis spel dat eind maart zijn ontknoping krijgt met de uitspraak in hoger beroep in een rechtszaak tussen Kazaa en Buma Stemra.

Piraterij
De advocaat van Kazaa, Christiaan Alberding Thijm, heeft geen goed woord over voor de opstelling van de platenindustrie:"Die heeft telkens nieuwe technologie proberen tegen te houden. Het is begonnen met de pianola, daarna de cassetterecorder en de videorecorder Ze willen alleen maar zoveel mogelijk CD'tjes persen en die de mensen door de strot duwen."

Tim Kuik, van de opsporingsdienst van Buma/Stemra, ziet de activiteiten van Kazaa echter als een serieuze vorm van criminaliteit:"Tegen piraterij is niet te concurreren, zeker niet als het gratis piraterij is, zoals Kazaa. Door illegale CD's lijden we al een verlies van 185 miljoen euro per jaar en door het downloaden nog een een veelvoud daarvan."

Wereldwijde licentie
De Zembla documentaire begint in april 2001, als Napster door de rechter wordt verboden. Talloze Napster-klonen duiken op, die in het gat willen springen dat het populaire programma achterlaat. Kazaa blijkt al snel populair. Het programma werkt eenvoudig en snel en is in veel opzichten beter ontworpen dan de concurrerende software. De gebruikers stromen toe en Kazaa begint aan een onstuitbare opmars.

Zenström heeft vanaf het begin in de gaten dat hij met de platenmaatschappijen in een onderhandelingspositie moet komen om Kazaa te zijner tijd tot een legale dienst om te vormen, omdat Kazaa anders hetzelfde lot beschoren zal zijn als Napster. Er wordt onderhandeld met Buma Stemra over een wereldwijde licentie.

List
Maar in september 2001 barst de bom. De grote Amerikaanse platenmaatschappijen zien het niet zitten dat miljoenen gebruikers gratis muziek downloaden, terwijl Kazaa tegelijkertijd een deal probeert te maken. Ze zien dat als onderhandelen met een pistool op de borst. Ze spannen een rechtszaak aan en sommeren Buma Stemra te stoppen met de onderhandelingen.

Kazaa zit in de problemen, er moeten dure advocaten in de VS en in Nederland worden ingehuurd om het juridische gevecht te voeren. Maar het aantal gebruikers van de software blijft intussen groeien. In januari 2002 bepaalt een Nederlandse rechter dat Kazaa moet stoppen met het aanbieden van zijn software op straffe van een dwangsom van 45000 euro per dag. Maar tot op de dag van vandaag draait Kazaa gewoon door.