Boek over moord op IKON-journalisten ‘moet strafrechtelijk onderzoek versnellen’

Het boek staat 37 jaar na de moord op Koos Koster, Jan Kuiper, Joop Willemsen en Hans ter Laag stil bij het leven van de vermoorde journalisten en de heropening van de zaak. Dat laatste gebeurde een jaar geleden en nog steeds is er niemand voor de rechter verschenen. Journalist Jan Schmeitz was bij de boekpresentatie aanwezig en vertelt dat met het boek wordt geprobeerd om de druk op de politiek op te voeren, zodat de zaak meer prioriteit krijgt.

Kolonel
Vorig jaar ontdekte Zembla de verblijfplaats van de Salvadoraanse kolonel Mario Reyes Mena die verantwoordelijk is voor de moord op vier Nederlandse IKON-journalisten.

In koelen bloede

Door een amnestiewet konden tot drie jaar geleden verdachten van oorlogsmisdaden tijdens de burgeroorlog niet worden vervolgd.

Een nieuwe amnestiewet
Sinds de amnestiewet is komen te vervallen is er in 2018 een ad-hoc commissie gevormd door vijf congresleden. Volgens journalist Jan Schmeitz zijn vier van de vijf commissieleden zelf betrokken geweest bij oorlogsmisdaden. Het gaat om drie kolonels en één guerilla commandant, hij wordt ervan verdacht opdracht te hebben gegeven om vier Amerikaanse adviseurs te vermoorden.

De commissie probeert de nieuwe ‘wet van nationale verzoening’ goed te laten keuren. Deze nieuwe wet zou opnieuw straffeloosheid betekenen voor oorlogsmisdadigers. Schmeitz denkt niet dat de wet er doorheen komt: ‘’Er is veel internationale weerstand, daarnaast is niemand van de leden van de commissie van een mensenrechtenorganisatie en de nabestaanden zijn er ook niet bij betrokken.’’  

Hevige kritiek
Saskia Ter Laag noemt deze poging voor een nieuwe amnestiewet zeer gevaarlijk. ‘’Straffeloosheid moet in dit land eindigen’’, zegt Ter Laag. Verschillende mensenrechtenorganisaties hebben het voorstel voor de nieuwe amnestiewet hevig bekritiseerd, meldt Al Jazeera .

Tijdens de boekpresentatie sprak de openbaar aanklager Julio Larrama die onderzoek doet naar oorlogsmisdaden in El Salvador. Hij beloofde dat hij en zijn team hun best doen om de moord op de journalisten te onderzoeken, dit meldt de Salvadoraanse website El Mundo .

Druk op de politiek
De broer van Jan Kuiper en de zus van Hans ter Laag, twee van de vier vermoorde journalisten, reisden samen af naar El Salvador om aanwezig te zijn bij de boekpresentatie. Ook legden Gert Kuiper en Saskia ter Laag een getuigenis af bij de openbaar aanklager.

Schmeitz denkt dat dit jaar essentieel is voor het onderzoek en de vervolging van de verdachten. Hij vertelt dat het Openbaar Ministerie op dit moment op zoek is naar de vijfentwintig militairen die de journalisten hebben doodgeschoten. Een moeizaam proces, aangezien het leger niet wil meewerken en geen gegevens verstrekt.

Een zoektocht naar rechtvaardigheid
Oscar Pérez, de initiatiefnemer van het heropenen van de zaak en directeur van de organisatie Comunicándonos, hoopt dat de bijeenkomst helpt in de zoektocht naar rechtvaardigheid. ‘’We hopen dat het Openbaar Ministerie dit jaar, of zo snel mogelijk, de vervolging start. Dat wil zeggen dat ze onze aanklacht voor de rechter brengt.’’

Openbaar aanklager Julio Larrama zei tijdens de bijeenkomst dat er op dit moment geen details over de voortgang van het proces kunnen worden gemeld. Met een team van vier personen doet hij onderzoek naar diverse oorlogsmisdaden. In totaal zijn er 169 zaken die onderzocht moeten worden, vertelt Schmeitz. Door de internationale belangstelling heeft de zaak van de vier journalisten een hoge prioriteit.

Waarheidscommissie
Volgens Schmeitz is de enige ooggetuige ondertussen overleden. Het eventuele bewijs dat nog beschikbaar is, is archiefmateriaal van het leger en de Waarheidscommissie. Het leger wil geen materiaal beschikbaar stellen en het materiaal van de Waarheidscommissie wordt pas over ongeveer dertig jaar vrijgegeven. Het OM in El Salvador heeft een verzoek gedaan om de archieven eerder openbaar te maken.

Vanuit Nederland lijkt er weinig interesse te zijn voor de zaak, vertelt Schmeitz.  In verband met de zaak zijn vorig jaar twee Nederlandse agenten met een Officier van Justitie in El Salvador geweest. Daarna heeft het OM in El Salvador nooit meer iets gehoord over de zaak vanuit Nederland.